Là món bánh duy nhất có lịch sử lâu đời trong văn hóa ẩm thực Việt Nam. Bánh chưng tượng trưng cho mặt đất là loại bánh mà hoàng tử Lang Liêu đời Vua Hùng thứ 16 đã sáng tạo ra nhằm thể hiện lòng biết ơn với cha ông và đất trời xứ sở.
Nguyên liệu chính làm nên chiếc bánh chưng chính là gạo nếp như nhấn mạnh tầm quan trọng của cây lúa và thiên nhiên trong nền văn hoá lúa nước. Ngoài ra còn có đậu xanh, thịt lợn, lá dong được gói ghém vuông vức và đem luộc chín. Bánh rất thơm, mềm và xanh ngắt màu xanh của lá.
Bánh tét
Món thứ hai không thể thiếu là bánh tét, đây là món chính không thể vắng mặt trong ngày đầu năm. Bánh tét người miền Nam có hai loại là bánh mặn với nhân là đậu, thịt lợn và bánh ngọt có nhân chuối hoặc nhân đậu xanh.
Bánh tét của miền Nam có cách gói gần giống với bánh tét của người miền Trung, cũng gói thành đòn dài với lớp lá chuối bọc bên ngoài, bên trong là nếp, tùy bánh ngọt hay mặn mà sử dụng loại nhân cho phù hợp. Ngoài việc dùng để cúng ông bà, làm quà biếu, bánh tét kết hợp với tôm khô, củ kiệu còn là món ăn ngon miệng không thể thiếu trong những ngày Tết.
Mứt trái cây
Việt Nam là một nước nhiệt đới dồi dào và phong phú các loại trái cây. Vì thế, trong ngày Tết, trái cây tươi sấy khô, hoặc ngào đường là một trong những món ăn không thể thiếu trong mọi nhà. Đặc biệt, với thực đơn dày đặc ngày Tết, trẻ em rất dễ đâm ra ngán làm cho mức trở thành một món ăn chơi đổi khẩu vị, đôi khi hiệu quả cho cả người lớn.
Mắm tôm chua, thịt phay, rau sống
Với mỗi người Việt Nam, ai đã từng được thưởng thức, chắc hẳn sẽ không thể nào quên hương vị của món tôm chua – một đặc sản nổi tiếng của Huế. Ngày nay, tôm chua Huế đã có mặt ở khắp mọi miền đất nước, nhưng tôm chua được làm và mua tại Huế vẫn có vị rất riêng.
Tôm chua là đặc sản nổi tiếng của xứ Huế. Tôm chua tức là tôm sống muối chua. Người ta thích nhất món tôm chua Huế ăn với thịt ba chỉ, rau sống, chuối chát, chả cá thát lát hoặc chuối xanh lát.
Măng hầm giò heo
Canh măng giò heo là một sự phối hợp tuyệt vời giữa sự giòn thanh của măng và dai béo của chân giò làm cho món ăn ngon mà không ngán, là món ăn dân dã nhưng đặc sắc, ăn với cơm hay ăn miến đều hấp dẫn và ngon.
Trong mâm cỗ miền Bắc không bao giờ thiếu canh măng hầm giò heo, và tất nhiên ngày Tết lại càng không thể thiếu tô canh măng này. Giống như miền Nam không thể thiếu canh khổ qua nhồi thịt vậy.
.jpg?maxwidth=461)
Giò nạc, giò thủ
Đối với người Việt Nam, trong mâm cỗ ngày Tết từ xưa đến nay, đĩa giò, đĩa chả luôn giữ vị trí mỹ vị và đã trở thành món ăn chắc chắc phải có.
Giò là thịt giã trong cối đá cho thật nhuyễn, gói lá chuối thành hình ống, buộc lạt giang, rồi mang luộc, nhưng hấp thì giò ngon hơn. Giò thái theo khoanh, trắng mịn, bày lên đĩa, phải sắt giò cho gọn, trông đẹp mắt và dễ gắp. Khoanh giò trắng mịn, có vài lỗ nhỏ bằng hạt gạo do nước thoát ra thành bọt khi hấp, đó là giò lụa, làm bằng thịt heo (người Bắc gọi là thịt lợn). Nếu dùng thịt bò làm nguyên liệu thì gọi tên là giò bò hay chả bò.
Giò dùng thịt đầu heo thì gọi là giò thủ. Giò thủ bao gồm: tai heo, thịt thủ, không giã mà thái nhỏ, trộn thêm mộc nhĩ (nấm mèo), nước mắm, hạt tiêu rồi xào chín (xào là chiên trong chảo, giữ lửa cho đều và đảo luôn tay). Xong, gói bằng lá chuối tươi, buộc lạt cho chặt rồi luộc hoặc hấp cách thủy. Khi giò chín, vớt ra rồi ép, dùng 4 thanh tre cặp quanh khoanh giò, cột cho chặt, treo trên bếp. Khi ăn cũng thái như giò lụa.
Khổ qua hầm thịt
Theo quan niệm ngày xưa, ăn khổ qua trong mấy ngày Tết có ý nghĩa mọi khó khăn, khổ cực của năm rồi sẽ qua hết, mang lại 1 niềm vui và lạc quan, may mắn cho năm mới. Ngoài ra, khổ qua là 1 món ăn rất bổ dưỡng, mát gan, giải độc thích hợp cho những ngày ăn nhiều đồ chiên xào, rượu bia như những ngày Tết.
Thịt kho trứng
Đây là món ăn truyền thống gồm thịt heo và trứng luộc chín vừa phải hầm với nước xốt giống như nước thuộc thịt được làm bằng nước dừa non và nước mắm. Món này ăn với dưa chua giá, hẹ và cơm trắng.
Thịt đông
Thịt đông là món riêng có của mùa đông xuân Bắc bộ. Trong làn không khí lạnh, thịt đông trở nên ngon hơn. Món này được làm từ thịt heo ba chỉ, đôi khi được sử dụng cả gà, cộng thêm một mảng bì lợn. Tất cả đều được ninh nhừ.
Sau khi nấu xong, bạn lấy khỏi bếp và đặt nồi thịt ra ngoài sân, đậy kỹ cho nó ăn gió uống sương, thu lấy cái rét mướt từ trời cao và đất thấp vào mình để sớm hôm sau, nhà ta đã có nồi thịt đông kỳ diệu. Trên mặt của nồi thịt đông là lớp ván mỡ có màu trắng như tuyết pha sắc vàng mịn như mặt hồ không gợn sóng. Một miếng thịt đông kèm một củ dưa hành, thì thật đúng nghĩa Tết bắc.
Dưa món, củ kiệu, dưa cải muối
Ngày tết với các món ăn nhiều mỡ, giàu đạm thì vị giòn, chua của dưa món để trung hòa là món ăn không thể thiếu được dù ở bất cứ miền mào, dù cách chế biến và nguyên liệu có phần khác mang tính đặc trưng của từng miền.
Nếu ở miền Nam thì có món dưa giá, cải chua và củ kiệu. Làm món dưa giá rất đơn giản, chỉ cần lựa giá cọng trắng, thon, dài, cà rốt thái sợi, hành hẹ cắt khúc tất cả trộn đều đem ngâm với nước ấm pha chút muối, đến ngày hôn sau là đã có món chua ăn kèm với thịt kho hay cuốn bánh tráng.
Lan Anh (Theo Báo Đất Việt)
